نماتد

نماتد – نماتد کلمه یونانی ست، به معنی نخ و موجودات کشیده، کرمی شکل و لوله­‌ای که بدن آن­ها تا حدودی دوکی شکل بوده و شبیه مارها حرکت می‌کنند.

گونه­ای از نماتدها که ریشه گیاهان را مورد حمله قرار می‌دهند و باعث کاهش محصول و زوال تدریجی آن­ها می‌گردند، نماتد های  Meloidogyne spp هستند. نماتدهای نر و ماده هنگام بلوغ به راحتی قابل تشخیص هستند  که نماتد ماده، گلابی شکل بوده و نماتدهای نر کرمی شکل هستند. نماتد ماده ۵۰۰ تخم را در ماده ژلاتینی می­گذارد. لارو سن دوم است که از تخم خارج می­شود و وارد ریشه شده و خسارت آغاز می­‌شود.

نحوه فعالیت و انتشار بیماری نماتد ریشه

نماتدها در شرایط رطوبت مناسب شروع به فعالیت می­‌کنند و با جریان آب و سایر عوامل در داخل خلل و فرج خاک در جستجوی ریشه گیاه حرکت می‌کنند و با پیدا نمودن ریشه گیاه میزبان، آن را مورد حمله قرار می‌دهند و باعث اختلال در اعمال فیزیولوژیکی گیاه و در نهایت بیماری گیاه می‌گردند. عامل بیماری نماتد ریشه توسط آب آبیاری، خاک، انسان، حیوانات، نهال­های آلوده و جابه‌جایی آن­ها انتشار پیدا کرده و باعث آلودگی باغ و سایر مناطق می­‌شود.

علائم بیماری نماتد ریشه و خسارت در گیاه

این علائم در قسمت­‌های هوایی به صورت زردی، پژمردگی، کوتولگی و کمی رشد ظاهر می­‌شود. غده­هایی به قطر یک میلیمتر تا دو سانتیمتر روی ریشه ظاهر می­‌شوند که به صورت دانه­‌های تسبیح قرار گرفته یا همانند منگوله به ریشه آویزان هستند. معمولا این غده­های گیاهی با گره­های محتوی باکتری در ریشه گیاهان خانواده لگومینوزها اشتباه گرفته می­شوند. اما اگر ریشه را بشکافیم در زیر میکروسکوپ میتوانیم نماتدها را مشاهده کنیم.

نحوه تشخیص آلودگی

نحوه تشخیص آلودگی با کنترل ریشه­‌ها و مشاهده علائم روی ریشه فرعی همراه با نشانه‌­های ظاهری امکان پذیر است.

راه­های پیشگیری از بروز بیماری نماتد ریشه

شناسایی باغ­های آلوده:

شناسایی باغ­های آلوده که از طریق آزمایش خاک و کنترل ریشه و مشاهده نماتد روی آن امری ضروری است.

ضدعفونی کردن نهال­‌های آلوده:

ضدعفونی نهال‌­های آلوده قبل از کشت از طریق قرار دادن ریشه‌ها در آب ۴۵ درجه سانتی گراد به مدت ۲۵ دقیقه موثر می­‌باشد و غالب نماتدهای آن از بین می­‌روند.

رعایت اصول باغبانی:

گاهی اوقات با انجام تمهیدات ساده می­توان از آسیب شدید نماتدها جلوگیری نمود. خشکی دادن به خاک قبل از کاشت گیاه در آب و هوای گرم و خشک در کنترل نماتد موثر است و یا رطوبت زیاد خاک مانع انتشار اکسیژن در خاک شده و توان رشد نماتد را کاهش می­‌دهد. یکی از روش­‌های موثر در عملیات زراعی جهت کنترل نماتد اصلاح خاک با افزودن مواد آلی به خاک است.

بهداشت زراعی از جمله تمیز نمودن ماشین آلات و ابزارآلات کشاورزی از خاک و گل، کنترل مسیر آبیاری و محصور نمودن باغ.

تهیه نهال سالم و مقاوم:

نهال سالم را می­توان از طریق ایجاد و احداث خزانه و نهالستان در زمین­‌های سالم و بکر و یا ضدعفونی شده تهیه کرد.

استفاده از ارقام و پایه­‌های مقاوم هنگام نهال کاری

مبارزه شیمیایی بیماری نماتد ریشه :

مبارزه شیمیایی با نماتدها به دو صورت قبل از کاشت و بعد از کاشت انجام می‌شود:

• قبل از کاشت:

در صورتی که آلودگی زمین قبل از کاشت از طریق آزمایش مشخص شده باشد و مجبور به استفاده از آن زمین برای کاشت باشیم، می­‌توانیم از سم متام سدیم که مایعی فرار است که مقدار آن نیز بسته به مقدار آلودگی و نحوه مصرف متفاوت است استفاده کنیم، همچنین برای جلوگیری از خروج گاز از زمین به علت فرار بودن مایع بایستی بعد از تزریق مایه سم سطح خاک را با غلطک بکوبیم.

• بعد از کاشت: استفاده از نماتدکش­‌ها پس از کاشت هنوز رواج نیافته، اما می­توان از سمومی مثل آباکاوا استفاده کرد، که روش مصرف آن­ها مخلوط کردن با خاک یا همراه با آب آبیاری است. قبل از مصرف سموم با کارشناسان کشاورزی مشورت نمائید.

مبارزه بیولوژیکی :

مبارزه با نماتدها به وسیله موجودات زنده دیگر مثل نماتد خوارها (شکارچی های نماتد) و گونه هایی از قارچ ها نیز امکان پذیر است و امروزه این نوع مبارزه در اولویت است.