آفات مهم لوبیا

آفات مهم لوبیا

مهمترین آفاتی که بر عملکرد لوبیا در کشورمان تأثیر می‌گذارند عبارتند از تریپس توتون، مگس‌های سفید و زنجرک (ابتدای فصل زراعی) و کنه تارتن دولکه‌ای، شته سیاه باقلا، مگس لوبیا، پیله‌خوارها و طوقه‌برها (اواسط فصل زراعی).

کنه تارتن دونقطه‌ای (کنه تارعنکبوتی)

دامنه میزبانی

کنه تارتن دونقطه‌ای   T. urticaeدر محصولات متنوعی گزارش شده است، از جمله در  محصولات زراعی مانند لوبیا، سویا، خربزه، هندوانه، خیار، بادمجان، گوجه‌فرنگی، پنبه، ذرت و ذرت خوشه‌ای و در محصولات باغی مانند درختان میوه‌ دانه‌دار (سیب)، هسته‌دار (گیلاس، آلبالو، آلو) و گردو همچنین در گیاهان گلخانه‌ای (گیاهان زینتی رز، میخک، و ژربرا) و صیفی‌جات گلخانه‌ای و گیاهان غیرمثمر (سرو خمره‌ای) و علف‌های هرز نیز خسارت وارد می­کند.

نحوه خسارت

میزان خسارت این آفت به مراحل رشدی کشت لوبیا بستگی دارد و تحت تأثیر میانگین و دوره ماندگاری دمای بالا در کشت‌های لوبیاست؛ فعالیت این آفت در مزارع لوبیا که دائما تحت کشت قرار دارند با افزایش تدریجی میانگین دما به بیش از 15 درجه سانتی‌گراد، جمعیت کنه‌های تارتن ماده بالغ را از دیاپوز زمستانه که به رنگ نارنجی و در لایه‌های سطحی خاک تا عمق 10 سانتی قرار دارند، خارج می‌کند. جمعیت کنه‌های تارتن که از میزبان‌های آلوده و توسط باد منتقل می‌شوند، معمولا روی بوته‌های حاشیه مزارع مشاهده می‌شوند. این کنه‌ها با تغذیه از طریق سیستم دهانی سوزنی شکل خود اقدام به تخلیه سبزینه سلول‌های برگ می‌کنند و موجب ایجاد علائم سوزنی زرد رنگ و در نهایت لکه‌های زرد رنگ در برگ می‌شوند. برگ‌های آسیب دیده به رنگ قهوه‌ای در می‌آیند و به طور کامل خشک می‌شوند. کنه‌های تارتن در مراحل رشدی خود استراحت و پوست اندازی می‌کنند که شدت پوسته‌های سفید رنگ در سطح زیرین برگ نشانگر نسل‌های متعدد کنه است.

مدیریت آفت

• کاشت و کاربرد ارقام متحمل
• شخم‌زدن و آفتاب‌دهی حداقل 10 سانتی‌متری خاک مزارع لوبیا پس از برداشت محصول
• در مزارع لوبیا که از آبیاری بارانی استفاده می‌شود، فعالیت کنه‌های تارتن به‌طور کامل کنترل می‌شود.
• وجین علف‌های هرز پهن‌برگ مانند پنیرک، تاج خروس، پیچک، علف شبدر سفید و…که معمولا قبل از کشت لوبیا منبع غذایی کنه‌های تارتن به‌شمار می‌روند، باعث کنترل و تعدیل جمعیت کنه می‌شود.
• استفاده از سموم اختصاصی کنه‌کش‌ برای بالغین و برای تخم کنه‌ها با غلظت مؤثر، رعایت تناوب مصرف و جلوگیری از ایجاد مقاومت، باعث کاهش جمعیت آفت می‌شود.

نکته: در صورتی ‌که زمان محلول‌پاشی با جمعیت 3 تا 5 کنه تارتن در 30 درصد نمونه برگ‌ها مقارن باشد، می‌تواند جمعیت کنه‌های تارتن را به‌خوبی کنترل کند.

تریپس:

در ایران چندین گونه تریپس در لوبیا گزارش شده‌ است که در بین تمام گونه‌ها، تریپس پیاز (Thrips tabaci) دارای بیشترین جمعیت روی برگ‌های لوبیاست. بر روی گل‌های لوبیا نیز تریپس گل (Frankliniella intonsa) بیشترین جمعیت را دارد.

دامنه میزبانی

برخی از میزبان‌های آن عبارتند از: توتون، پنبه، پیاز، خیار، هندوانه، خربزه، کلم، چغندرقند، سیب‌زمینی، بادمجان، گوجه‌فرنگی، نخود، لوبیا، کرفس، شلغم، کتان و…

نحوه خسارت

این آفت سلول‌های پارانشیم برگ را پاره کرده و از محتویات آن‌ها تغذیه می‌کند که علائم خسارت آن به صورت لکه‌های نقره‌ای روی برگ‌ها مشاهده می‌گردد. تغذیه شدید این تریپس از برگ گیاه میزبان موجب برهم خوردن توازن هورمونی می‌شود که پیچیدگی و بدشکلی برگ را به دنبال دارد و در نهایت باعث توقف رشد و مرگ گیاه می‌شود. این حشره زمستان را به ‌صورت حشره کامل و پوره روی بقایای گیاهی، زیر کلوخه‌ها و در شکاف زمین به سر می‌برد و چندین نسل در سال دارد.

مدیریت آفت

• استفاده از ارقام مقاوم: استفاده از ارقام مقاوم و متحمل یکی از روش‌های منطقی و کم‌خطر مدیریت کنترل آفات است، به‌طوری که با حداقل هزینه برای کشاورز خسارت آفت را کاهش می‌دهد.
• آبیاری: برای کنترل تریپس آبیاری مناسب بسیار مهم است.اگر گیاه تحت تنش آبی باشد، آسیب تریپس بیشتر می‌شود.
• موقعیت مزرعه: تریپس‌ها پروازکننده‌های خوبی نیستند، اما فواصل طولانی را با باد طی می‌کنند. قطعات جدید نسبت به قطعات قدیمی از نظر جهت باید طوری قرار بگیرند تا تریپس‌ها به‌راحتی نتوانند با کمک باد به سمت آن‌ها حرکت کنند.
• کنترل شیمیایی: این آفت به ‌راحتی با سموم فسفره تماسی-نفوذی و سیستمیک کنترل می‌شود و در صورت نیاز به سمپاشی، بهترین زمان آن مرحله 2 تا 3 برگی گیاه می‌باشد و تکرار آن 6 روز بعد توصیه می‌شود.

شب پره زمستانی یا کرم طوقه بر Agrotis spp.(Lep., Noctuidae)

دامنه میزبانی: جنس Agrotis دارای گونه‌های متعددی است. گونه‌های A. ipsilon L  وA. segetum Schif  معروف آن در ایران شامل است؛ هرچند، تغییرات جمعیت آن‌ها در هر منطقه و بسته به نوع میزبان در این دو گونه زیاد است و به نظر می‌رسد گونه A. segetum از بیشترین پراکندگی و تراکم برخوردارست. این آفت هماکنون در اغلب نقاط ایران و جهان روی محصولات سبزی، صیفی و صنعتی فعالیت دارد.

نحوه خسارت

لاروها اساسا از قاعده دمبرگ‌ها و محل اتصال ریشه به طوقه تغذیه می‌کنند و باعث خشک شدن گیاه جوان می‌شوند. لذا خسارت عمده این آفت در مراحل اولیه رشد گیاه است. به‌تدریج که لاروها بزرگتر شدند، به پای بوته‌ها منتقل می‌شوند و شدیدا از محل اتصال ساقه به ریشه تغذیه می‌کنند. لاروها به طوقه گیاهچه‌های لوبیا حمله می‌کنند و با ایجاد یک حفره نسبتا بزرگ در آن، باعث قطع طوقه و در نتیجه خشکیدن گیاه ‌جوان می‌شوند.

مدیریت آفت

تشخیص به‌موقع خسارت و توجه به نشانه‌هایی چون پژمردگی لکه‌ای بوته‌ها در مزرعه در موفقیت مدیریت کرم طوقه‌بر در مزارع لوبیا مهم است. به‌محض مشاهده اولین بوته‌های خشک شده در مزرعه، مبارزه را باید آغاز کرد. چنانچه خاک پای این بوته‌ها کمی عقب زده شود، لاروهای این آفت در نزدیکی طوقه گیاه دیده می‌شوند.

کنترل زراعی:

1-آیش نگهداشتن زمین پس از چند فصل کشت متوالی

2-شخم عمیق بعد از برداشت برای از بین بردن لاروهای داخل خاک

3-کنترل و وجین علف‌های هرز مزرعه در بهار

کنترل میکروبی:

استفاده از حشره‌کش باکتریایی B.t var Kurstaki با دوز توصیه شده به‌صورت مخلوط با سبوس گندم و آب به میزان 2 تا 3 کیلوگرم در هکتار. بنا به توصیه شرکت سازنده، زمان مناسب برای کنترل میکروبی، یک هفته زودتر از اعمال حشره‌کش‌های شیمیایی یا در تلفیق با سایر روش‌های کنترل است.

کنترل شیمیایی:

محلول‌پاشی با سموم رایج موجود در بازار ایران

برای کنترل شیمیایی این آفت بهترین موقع زمانی است که هنوز لاروهای سن اول روی شاخ و برگ گیاه هستند و هنوز پای بوته‌ها نرفته‌اند (بازدید مرتب مزرعه در اوایل فصل توصیه می‌شود). اما زمانی‌ که لاروهای آفت به سن 3 و 4 رسیدند، مبارزه باید به‌صورت طعمه‌پاشی یا گرانول‌پاشی انجام گیرد. چون لاروها شب تغذیه می‌کنند، طعمه‌پاشی بهتر است هنگام غروب آفتاب صورت گیرد. برای تهیه طعمه بهتر است ابتدا سم در آب حل شود و سپس سبوس به‌تدریج اضافه شود. در صورت لزوم 4 یا 5روز بعد میتوان طعمه‌پاشی را تکرار کرد.

پوسیدگی ریشه و طوقه

علائم خسارت

ایجاد زخم های کوچک، کشیده و فرورفته به رنگ قهوه ای مایل به قرمز بر روی ریشه و ساقه گیاه، زردی و کوتولگی بوته

پیشگیری و کنترل

استفاده از ارقام مقاوم مانند لوبیا قرمز گلی و لوبیا چیتی بهمن

کم کردن عمق کاشت بذر

تناوب 3 تا 5 ساله با گیاهان غیرمیزبان

مبارزه بیولوژیک: استفاده از قارچ Trichoderma harzianum

ضدعفونی بذر با قارچکش کاپتان

کنترل شیمیایی

یونیفرم 1/5 لیتر در هکتار

توپسین ام (تیوفانات متیل) 1 تا 2 کیلوگرم در هکتار

ایپردیون کاربندازیم 1 تا 2 کیلوگرم در هکتار

پوسیدگی فوزاریومی ریشه

علائم خسارت

زردی و ضعف بوته، پوسیدگی خشک ریشه، از بین رفتن گیاه در صورت شدت بیماری

پیشگیری و کنترل

استفاده از ارقام مقاوم

ضد عفونی بذر با قارچکش های سیستمیک

کم کردن عمق کاشت بذر

تناوب زراعی با گیاهان غیرمیزبان

افزایش ماده آلی خاک

خاک دهی پای بوته های بیمار جهت رشد مجدد ریشه

کنترل شیمیایی